Kâinat bütünü ile zerreden kürelere kadar nizâm ve intizâmı ders vererek hakîkî tefekküre vesîle ise bizler de hem hizmetlerimizi hem de derslerimizi belirli sistemlerle yapabilir ve düzene koyabiliriz. Bu sistem ve düzen zaten adetullahın ve şeriat-ı fıtrîyenin de bir gereğidir.
Risâle-i Nûrlarda Bedîüzzamân Hazretleri Halil İbrahim sisteminde, Zübeyir’in Sisteminde, Büyük Ali’nin sisteminde, Refet kardeşimiz, kendi sisteminde, Hasan Feyzi sisteminde, Büyük Hâfız Ali’nin sisteminde… hakezâ diyerek o ağabeylerin çalışma sistemlerini hem takdîr ediyor hem de bizlere numûne-i imtisâl olarak gösteriyor.
Demek sistemli çalışmak Risâle-i Nûrlarda Bedîüzzamân Hazretleri’nin tavsiye ettiği bir yöntem ve hakîkattir. Özellikle talebelerinin hizmetteki çalışmalarını misal vermektedir.
Risâle-i Nûr derslerine gelen her kademeden insanın öncelikle dershanemizin düzeni, giyim kuşamımız, beşerî münâsebetlerimiz, lisânımız, ahvâl ve etvârımız ile farklılığımızı fark etmesi gerekir. Biz, üzerimize düşenleri tevekküle riâyet ederek yapmak durumumdayız. Neticesi zaten Rabbimize aittir. Te’sîr ettirmek ve kabûl ettirmek bizim vazîfemiz değildir. Ancak hem mekânlarımızı, hem de derse hazırlığımızı yapmak bizim vazîfemizdir. Biz, bizim tarafımıza düşenleri ihmâl etmemeliyiz.
Risâle-i Nûr hakîkatlerini sünettulah ölçüleri içersinde ilânatını ve duyurulmasını yapmakla mükellefiz. Muhtaç olan gönüllere müsbet vasıtaları kullanarak Risâle-i Nûrları yaklaştırmak ve tanıtmak vazîfemizdir.
Mâdem insanlığın kurtuluşu Kur’ân’la olacaktır. Öyleyse insanlığın gündemine Kur’ân hakîkatreri olan Risâle-i Nûrları taşımak ve ikinci, üçüncü kişilere duyurmak vazîfemiz kıyamete kadar devam edecektir. Ne mutlu bizlere ki böyle bir vazîfeden haberdârız.
Yazımızın sonuna aldığımız Risâle-i Nûr Ders Usûlleri istişâre ile tespit edilip alınan kararlardır. Onun için de bütün mahallerde tatbîk edilebilir. Çünkü bir kişinin değil mütesânid bir heyetin çalışması sonucu ortak akılla ve şahs-ı mânevî ile kararlaştırılmıştır. Elbette ki dahâ tekâmül edebilir.
Önemli olan şashî ve fevrî çıkışlardan dahâ çok şahs-ı mânevî ve meşveret-i şer’iyye ile fikirlerimizi teşeddütten muhafaza edebilmektir. İnanıyorum ki i’tirâzların önüne şahs-ı mânevînin almış olduğu kararlar kesecektir.
Esâsında bu konu önemli bir mevzû’dur. İnsan fıtrî olarak farklı esmâ tecellilerinin hâkimiyeti ve tecellisi altındadır. Bu noktanın dikkate alınması gerekiyor. Her birimiz faklı bir esmâ-i ilâhiyenin tecellisine mazhâr isek ve o ismin hâkimiyeti bizde baskın ise ki öyle, bu ismin bizlerdeki hâkimiyetini başkalarına tahakküm vesîlesi yapmadan ve diğer kardeş ve ağabeylerimizde olan ve yansıyan esmâ tecellilerini ve hâkimiyetini de tenkid vesîlesi yapmadan hizmetlerimizi yapabilirsek inanıyorum ki çok dahâ isâbet edeceğiz. İnşâallah bu çerçevede yapılan dersler, fikir alışverişleri veya müzâkereler de çok verimli olacaktır.
“Mukteza-yı hale mutabık ders yapmalıdır.”
Bu cümleden anladığım şudur. Risâle-i Nûr derslerinde dost düşman tefrik edilmez. Hem Risâle-i Nûrlar herkese eşmel bir mirac-ı Kur’ânidir. Öyleyse her kademeden ve seviyeden insan Risâle-i Nûrlara muhatap olabilir ve derslere gelebilir.
Dersi yapacak kişiler Risâle-i Nûr derslerine yeni katılan kişilerin seviyesini, derse iştirak eden grupları(genel dersler, talebe dersleri, ilköğretimden yüksek öğretime kadar her kademeyi, akademik seviyeyi ve hakeza…) dikkate almalıdır. Hatta yeni gelen bir tek kişi dahi ihmal edilmemelidir. Çünkü belâgat, muktezâ-yı hale mutabakattan ibârettir. Bu düstûra riâyet etmek gerekir.
Belâgatın muktezası olan, hale mutabık, yani ilcâat-ı zamana muvafık, yani teşhis-i illete münâsip söz söylenmelidir.
Öyleyse ders yapılırken veya yapanlar “hem âlim-i muhakkik olmalı, tâ ispat ve iknâ etsin. Hem hakîm-i müdakkik olmalı, tâ muvazene-i şeriatı bozmasın. Hem beliğ-i muknî olmalı, tâ mukteza-yı hal ve ilcaat-ı zamana muvafık söz söylesin. Ve mizan-ı şeriatle tartsın. Ve böyle olmaları da şarttır.(Divan-ı Harb-i Örfî )”
RİSÂLE-İ NÛR DERS USÛLLERİ
Genel işleyiş
Dersler esas itibariyle üç kısımda yapılmalıdır:
1- Hakaik-i îmâniye.
2- Lâhikalar.
3- Müdafâalar.
Büyük şehirlerde ulaşım problemleri yüzünden ders süresi kısaldığı için iki ana bölümde yapılmaktadır.
1- Îmâni Bahisler.
2- Lâhika, müdafâa veya içtimâî mevzûlar.
Ders öncesi hazırlık
1- Risâle-i Nur’dan okunacak kısım önceden belirlenmelidir.
2- Okuma esnasında zorluklarla karşılaşılmaması için okunacak kısım önceden okunmalı, arapça ve farsça ibareler tekrar edilerek düzgün okumaya gayret edilmelidir.
3- Halkın arasında kullanılmamaktan dolayı bilinmeyen kelimeler tespit edilmeli ve lûgat anlamları bilinmelidir
4- Okunacak kısım ile ilgili diğer kısımlar Risâle-i Nurlardan bulunarak gözden geçirilmelidir. Eğer anlamaya ve açıklamaya yardımcı olacaksa anlayarak okumalıdır.
5- Risâlelerdeki müstakil bölümlerin tamamı değil de, bir kısmı konu bütünlüğünü bozmayacak şekilde derste okumak için seçilebilir. (Mebhas, nükte, nokta vb.)
6- Herkesin anlayabileceği konular seçilmelidir. Umumi olarak yapılan derslerde ortalama seviye göz önünde bulundurulmalı, herkesin anlayamayacağı, anlamak için bir bilgi birikimini gerektiren mevzular seçilmemelidir.
Ders Yapılırken Dikkat Edilecek Esaslar
1- Derse Eûzü Besmele, hamd ve salâvat ile başlanmalıdır.
2- Mümkün olduğu kadar düzgün bir telaffuzla okunmalı, noktalama işaretlerine dikkat edilerek vurgulama ve tonlama ayarlanmalıdır.
3- Anlaşılır ve ortalama bir süratle okunmalıdır. Ne çok süratli ne de çok yavaş okunmamalıdır.
4- Ortalama bir ses seviyesi tercih edilmeli, ne çok yüksek ne de alçak sesle mırıldanarak okunmamalıdır.
5- Risâle’den okuyup ders yaparken Risâle-i Nur nazara verilmeli, Risâle-i Nur’a ayine olunmalı, nazarlar şahsa değil eserlere çevrilmeli ve perde olunmamalıdır.
6- Okuyan kendi nefsini muhatap alarak okumalıdır.
7- Lüzumundan fazla izah yapılmamalıdır.
8- Gerekirse açıklayıcı olmak üzere Risâle-i Nur’un başka bir yerinden nakil yapılabilir. Yalnız bunun da konu bütünlüğünü bozmadan, lüzumsuz tekrarlara yol açmaması gerekir.
9- İzah gerektiren bir cümle veya paragraf olduğu takdirde önce cümle veya paragraf okunmalı, sonra kelimelerin lûgat anlamları verilerek cümle veya paragraf özetlenmelidir. Açıklayıcı kısa bir misal verilebilir.
10- Ders esnasında dinleyicilerden sual soran olursa ders yapan kısaca cevap verebilir. Kendisi cevap veremiyorsa hazır bulunanlardan birinin cevap vermesini sağlayabilir. Eğer sual ders yapılan konu ile ilgili değilse, dersten sonra cevaplandırmak üzere erteleyebilir. Bunu da muhatabına nâzik bir dille anlatmalıdır.
11- Ders esnasında cemaat gözle kontrol edilmeli jest ve mimikler ile dinleyicilerin dikkatini toplamaya çalışmalıdır.
12- İkinci derste okunan Lâhika mektupları, müdafâalar veya içtimâi mevzular aktüalite ile ahenk içinde olmalıdır.
13- Okunan kısım bittikten sonra konu kısaca toparlanmalıdır ve bölümün sonundaki âyet,dua ve salâvatlar okunduktan sonra fâtiha ile bitirilmelidir. Eğer okumak için seçilen kısım müstakil bölümlerin sonuna rastlamadığı için sonunda âyet ve dua yok ise bölümün sonu açılarak salâvat, dua ve âyet oradan okunmalıdır.
Dersi Yapacak Kişilerin Genel Özellikleri
1- Dersi okuyacak kimse mümkün mertebe Risâle-i Nur’a ve mevzuya vâkıf olmalı ve mukteza-yı hale mutabık ders yapmalıdır.
2- Ders yapanlar umumiyetle cemaatın tanıdığı aynı kişiler olmalı. Bu, derse gelenlerin devamlılığını temin eder.
3- Ders yapan kimsenin inisiyatifinde olmak şartıyla misafireten derste bulananlara da teberrüken kısa bir bahis, Lâhika veya müdafâa okutulabilir.
4- Dersi yapan kimse herkesten önce derste hazır bulunmalı ve ders bittikten sonra gitmelidir.
5- Dersi yapanın kılık kıyafeti düzgün olmalı, tıraşlı ve bakımlı olmalıdır.
Ders Yapılan Yerin Durumu
1- Ders yapılacak yerin temizliğine özen gösterilmeli, eşyaların tertipli ve yerli yerinde olması sağlanmalıdır.
2- Gerekiyorsa tamirat, bakım ve boya işleri ihmal edilmeden yapılmalıdır.
3- Ders başlamadan önce salon havalandırılmalı ve kötü kokular giderilmelidir. Ayakkabılık, çöp gibi koku kaynakları önceden dezenfekte edilmeli, banyo, abdesthane, mutfak ve tuvaletlere ernet vb. gibi koku gidericiler yerleştirilmelidir.
4- Dikkati yok eden unsurlardan biri de havasızlık olduğu için ders esnasında da havalandırma sağlanmalıdır.
5- Ders yapılan yerde yeteri kadar aydınlatma sağlanmalı, elektrik kesintilerine karşı tedbir alınarak önceden, şarjlı aydınlatma armatörü, lüks, gaz lambası veya mum bulundurulmalıdır.
6- Çay arası verildiğinde su ve çay dağıtımı eksiksiz olarak yapılmalıdır.
7- Dershanede, Risale-i Nur Külliyatı ders kürsüsünde eksiksiz olarak, derslerden önce hazır edilmelidir.
8- Yeteri kadar ayakkabıyı alabilecek büyüklükte bir ayakkabılık, kışın palto ve ceketleri asmak için yeteri büyüklükte askı temin edilmelidir.
9- Kış ayları için ders yapılan yerin ısısı orta derecede olmalı, ne çok soğuk ne de çok sıcak olmamalıdır. Kaloriferli yerlerde, ders esnasında çok sıcak olmaması için kaloriferler önceden kapatılmalı veya düşük ayarda çalıştırılmalıdır.
1o- Cemaatin ders yapılan yere gelişi ve dersten sonra ayrılması esnasında hizmet ve ilginin en iyi şekilde sağlanmasına çalışılmalıdır.
Dersin Süresi
1- İnsan dikkatinin kesintisiz olarak en fazla otuz dakika süreceği nazarda tutularak ders sürelerinin en fazla kırk beş dakikayı geçmemesi sağlanmalıdır. (±5 dk)
2- İkinci ders Lâhika mektupları veya müdafâalardan yirmi- yirmi beş dakikayı geçmeyecek şekilde yapılmalıdır.
3- Birinci ders ve ikinci ders arasında mutlaka çay arası verilmelidir ve cemaatin kalabalıklığına göre süre ayarlanmalıdır. Görüşme, tanışma ve kaynaşmaya vesîle olan çay aralarına önem verilmeli ve ihmal edilmemelidir. Özellikle yeni gelenlerle tanışılmalı, sohbet edilmeli ve ilgilenilmelidir. Bu esnada geçirilen on beş dakika veya yarım saatlik sürenin asla kayıp olduğu düşünülmemeli, dersin bir parçası kabul edilmelidir.
4- Ders, aşr-i şerif ( Kur’an’dan kısa bir bölüm) okunarak bitirilmelidir.
5- Dersin son bitiş saati uzaktan gelenlerin ulaşım problemleri göz önüne alınarak geç vakitlere kalmamalıdır.(T.E.K.)
Abdülâkî ÇİMİÇ